ملاک برادری و وحدت اسلامی در قرآن
در موضوع وحدت بین مسلمانان و اخوت و برادری بین آنان، شاید بهترین آیه ای که بتوان از آن نام برد آیه 11 سوره توبه می باشد. در این سوره که در مقام بیان احوال مشرکین و نحوه مقابله با آنان است، از آیه 7 تا آیه 11 بحث پیمان بین مشرکین و مسلمانان را چنین بیان می کند:
اگر با مشرکین پیمانی بسته شد، تازمانی که آنها پیمان را مراعات می کنند، شما هم مراعات کنید اما بدانید که اگر همین مشرکین فرصتی پیدا کنند که بر شما غلبه داشته باشند این مرام و معرفت در احترام به پیمان رو نخواهند داشت و همه چیز را زیر پا خواهند گذاشت. اما در عین حال تا وقتی که مراعات می کنند شما هم مراعات کنید.
این دستور الهی مربوط به زمانی است که به مشرک بودن آنان یقین داریم. اما نقطه ی عطف اینجاست که در آیه 11 سوره توبه، با رویکرد رحمانی دین اسلام بیش از پیش مواجه می شویم. وقتی که خداوند چنین حکم می کند که اگر همین مشرکین توبه کردند و علاوه بر توبه زبانی، با عمل خویش (نماز و زکات) در زمره اسلام در آمدند، آنان دیگر نه تنها دشمنان شما نیستند بلکه برادران دینی شما به حساب می آیند. و از نظر دینی تمام شئون برادری دینی را نسبت به آنان باید رعایت نمود.
نکته قابل توجه دیگر اینست که برای حکم به برادر دینی بودن مشرکینی که توبه نموده اند چه ملاک هایی از جانب خداوند مورد توجه قرار می گیرد! 1. توبه 2. عمل به اسلام با نماز 3. عمل به اسلام با زکات. و همین برای برادری دینی کافی است.
- فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ فَإِخْوَانُکُمْ فِی الدِّینِ وَنُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ
- پس اگر توبه کردند و نماز به جای آوردند و زکات دادند ، برادران دینی شما هستند ما آیات خدا را برای مردمی که از دانایی برخوردارند تفصیل می دهیم
با توجه به شرایط فعلی جهان و اینکه استکبار جهانی به دنبال تفرقه و تکفیر در بین مسلمانان است، رعایت اصولی که خداوند منان در کتاب آسمانی قرآن برای ما بیان کرده اند بیش از پیش مورد اهمیت قرار می گیرد.
حال که با این گفتار اندک محور و ملاک برادر دینی بودن روشن گردید، معلوم می شود که ضرورت رعایت اخوت اسلامی و دینی بین تمام مسلمانان چقدر حائز اهمیت و مورد تاکید خداوند می باشد. لذا معنا و مفهوم اخوت و برادری دینی را از زبان تفاسیر ذیل همین آیه برای شما نقل می کنم:
تفسیر المیزان:
و اما معناى" فَإِخْوانُکُمْ فِی الدِّینِ" مقصود از آن این است که بفرماید: در صورتى که توبه کنند با سایر مؤمنین در حقوقى که اسلام آن را معتبر دانسته مساوى خواهند بود.
و اگر در این آیه و در آیه" إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ- مؤمنان برادران یکدیگرند" مساله تساوى در حقوق را به برادرى تعبیر کرده براى این است که دو برادر دو شاخه هستند که از یک تنه جدا و منشعب شدهاند و این دو در همه شؤون مربوط به اجتماع خانواده و در قرابتى که با اقربا و فامیل دارند مساوى هستند.
[برادر خوانده شدن مؤمنین در قرآن کریم به نحو مجاز و استعاره نیست بلکه آثارى بر آن مترتب است]
و چون براى این اخوت احکام و آثارى شرعى است، لذا قانون اسلام آن را یک سنخ برادرى حقیقى میان افراد مسلمین معتبر کرده است که عینا مانند برادرى طبیعى آثارى عقلى و دینى بر آن مترتب مىشود. بنا بر این، اگر قرآن این معنا را برادرى نامیده این نامیدنش بطور مجاز و استعاره نبوده است، بلکه یک نحوه برادرى جدى است هم چنان که رسول خدا (ص) بطورى که نقل شده است فرموده: مردم با ایمان نسبت به هم برادرند، و پائینترین ایشان کارهایى که بعهده مؤمنین است در ذمه خود انجام مىدهند (یعنى مؤمنین تا جایى که بتوانند به هم کمک مىکنند) و همگى دست واحدى هستند بر علیه دشمن.
تفسیر نمونه:
تعبیر به ((اخوانکم فى الدین )) که در آیات بالا آمده است ، لطیفترین تعبیرى است که مى توان درباره مساوات افراد یک جامعه با محکمترین پیوندهاى عاطفى ، بیان کرد، زیرا روشنترین و نزدیک ترین پیوند عاطفى در انسان که از مساوات کامل برخوردار است ، پیوند دو برادر است .
ولى افسوس که شکافهاى طبقاتى و بتهاى قومى و نژادى بار دیگر این اخوت اسلامى را که مایه غبطه همه دشمنان بود از میان برده و برادران دیروز چنان امروز در برابر هم صف کشیده اند که باور ناکردنى است ، و گاهى آن چنان از یکدیگر کشتار مى کنند که هیچ دشمنى با دشمن خود چنین نمى کند، و این است یکى از اسرار عقب ماندگى امروز ما!
تفسیر اطیب البیان
(فان تابوا و اقاموا الصلوه و اتوا الزکوه فاخوانکم فی الدین و نفصل الایات لقوم یعلمون ):(پس اگر توبه کرده و نماز به پا داشتند و زکات دادند، پس برادران دینی شما هستند و ما آیات را برای گروهی که می دانند، شرح می دهیم )،منظور از توبه آنست که بسوی ایمان به خدا و آیات او برگردند و نماز را به عنوان بارزترین و مظاهر عبودیت بجای آورند و زکات را که از قویترین ارکان جامعه دینی است ، ادا نمایند، در این صورت آنها با شما تفاوتی ندارند و درست مانند شما هستند و برادران دینی شما محسوب می شوند و ما به این صورت آیات را برای گروهی که بدانند بیان می کنیم ، لذا قانون اسلام یک نحو برادری حقیقی بین مسلمین اعتبار کرده است که عینا مانند برادری نسبی آثاری عقلی ودینی برآن مترتب می شود،(انماالمؤمنون اخوه )(22)،(همانامؤمنان ،برادران یکدیگرند).
تفسیر مجمع البیان
برادرى در دین در این آیه، خداى پرمهر راه بازگشت و نجات را به روى آنان بازگذاشته و مىفرماید:
فَاِنْ تابُوا وَاَقامُوا الصَّلوةَ وَاتُوُا الزَّکوةَ فَاِخْوانُکُمْ فِى الدّینِ
پس اگر آنان از شرک و تجاوز دست کشند و راه توبه را پیش گیرند و به اسلام گرایش یابند و نماز را به پادارند و زکات و حقوق مالى خود را بپردازند، در آن صورت برادران دینى و عقیدتى شمایند و شما باید با آنان بسان برادران با ایمانتان رفتار کنید.
امید است که با وحدت اسلامی و جهانی مسلمانان، روند حرکت بیداری اسلامی منسجم تر و باسرعت بیشتری پیام اسلام و رحمانیت آن را به گوش جهانیان برساند تا مظلومین عالم با داد عدل خواهی به استقبال حکومت مهدوی حرکت نمایند.
مهدی مهدوی
93/11/5
